Wanneer men denkt aan Kurosawa’s film Rashomon uit 1950, zullen de meeste mensen de onconventionele verhaallijn benoemen, die sindsdien bekend is geworden als het Rashomon-effect. Dit effect heeft films als Pulp Fiction (1994, geregisseerd door Quentin Tarantino), Magnolia (1999, geregisseerd door Paul Thomas Anderson) en recenter Weapons (2025, geregisseerd door Zach Cregger) geïnspireerd. Rashomon vertelt het verhaal van vier mensen die hun perspectief geven op dezelfde gebeurtenis — de moord op een rijke man door een bandiet — maar elk van hun versies wijkt af van de andere. Het Rashomon-effect is het idee dat mensen zich dezelfde gebeurtenis totaal verschillend kunnen herinneren, puur op basis van hun eigen perspectief. Maar beweren dat deze film verder niets te bieden heeft, zou een ernstige misvatting en grove vergissing zijn. De film gaat namelijk ook over het Japan van na de oorlog en een wereld die verscheurd wordt door wantrouwen aan het begin van de Koude Oorlog. Om dat overtuigend uit te leggen, moeten we terug naar het begin van de film.

De film begint met enkele establishing shots van een zwaar vervallen poort (Rashomon in het Japans), vergezeld door de openingstitels. Na de aftiteling maken we kennis met twee personen die onderaan de poort zitten en duidelijk geschokt zijn door een gebeurtenis waar wij als kijker op dat moment nog niets van weten. Al snel worden ze vergezeld door een derde reiziger die onder de poort schuilt voor een hevige regenbui. In het gesprek met deze derde reiziger wordt duidelijk dat de andere twee proberen de gebeurtenissen van een rechtszaak te verwerken, waarbij een bandiet terechtstond voor de moord op een edelman.

We zien de verschillende perspectieven van de beschuldigde, de vrouw van de edelman die de moord heeft meegemaakt, de vermoorde edelman zelf die via een medium zijn verhaal vertelt, en een toevallige voorbijganger die zijn versie van de gebeurtenissen aan de andere twee onder de poort vertelt. Deze vier versies verschillen sterk van elkaar en in elke versie is de verteller logischerwijs zelf vrij van schuld. De thema’s van deze film zijn dan ook wantrouwen en het gevaar van uiteenlopende perspectieven — vooral wanneer mensen niet proberen het perspectief van de ander te begrijpen, maar hun eigen visie als de enige waarheid zien.

Hoewel de film zich afspeelt in het Japan van de 11e eeuw, weet Kurosawa deze thema’s moeiteloos ruim 900 jaar te overbruggen naar het naoorlogse Japan en een bipolaire wereld aan de vooravond van de Koude Oorlog.

De titel van de film suggereert al dat de poort waaronder de drie reizigers de rechtszaak bespreken een centrale rol speelt in de film en niet zomaar een poort is. Want als dat zo was, waarom zou Kurosawa de film er dan naar vernoemen? In mijn ogen is deze poort een symbool voor het Japan na de oorlog. De vervallen poort is een treffend beeld van een Japan dat getekend is door de atoombommen en zonder een duidelijke richting voor de toekomst is achtergelaten. Kort gezegd: Japan weet niet hoe het moet omgaan met de gebeurtenissen aan het einde van de oorlog, net zoals de tijdelijke bewoners van de poort niet weten hoe ze moeten omgaan met wat ze net hebben meegemaakt. De mensen onder de poort staan dan ook symbool voor de staat van het Japanse volk en het thema van wantrouwen zal ook een grote rol hebben gespeeld bij de Japanse bevolking van die tijd, eventueel naar elkaar maar zeker naar de rest van de wereld. Dit klinkt vooralsnog als een zeer pessimistische film die niks positiefs ziet in de huidige staat van de wereld en hoewel dit waarschijnlijk ook het idee van de film is, weet Kurosawa er toch nog een boodschap van hoop in te verwerken. Aan het einde van de film, wanneer de reizigers klaar zijn met het verhaal van de rechtszaak, klinkt er vanuit de achterkant van de poort het gehuil van een kleine baby die is achtergelaten door zijn/haar ouders. In de verwaarloosde poort is nieuw leven gevonden. Hoewel Japan een gigantisch litteken heeft overgehouden aan de Tweede Wereldoorlog ziet Kurosawa nog hoop voor een nieuw leven. Mocht je me nog steeds niet geloven zeggen de laatste woorden van de film bijna alles. Aan het einde van de film besluit een van de reizigers de verlaten baby mee naar huis te nemen en op te voeden waarop een andere reiziger zegt: ¨Ik ben jou dankbaar, want ik denk dat ik door jou mijn geloof kan houden in de mens.”